باززنده سازی (معاصر سازی) محله تاریخی بازار شاه کرمان با تکیه بر تجارب موفق مرمت شهری

امروزه با رشد روزافزون شهرنشینی، مشکلات شهری بیش از هر زمان دیگری دامنگیر شهرها شده است. این مشکلات با تاثیرگذاری بر تمامی جنبه های شهرنشینی، روابط منطقی زندگی شهری را نابسامان می نماید. یکی از جنبه های بررسی که هم علت و هم معلول بسیاری از معضلات شهری است، وجود بافت کهن و محله های تاریخی در دل شهرهای امروزین است. ماهیت ویژه بافت های کهن و محله های تاریخی، هر گونه بی توجهی به آن را از جهات مختلف مردود می سازد: از جهت اقتصادی چون دارای امکانات بالقوه ای اعم از زیرساختی و روساختی است، از جهت فرهنگی چون یادگاری از فرهنگ و تاریخ پیشین است، از جهت اجتماعی چون بخشی از جامعه و ضامن تداوم زندگی انسانها می باشد و از جهت کالبدی چون دارای ارزشهای معماری و شهرسازی یکتایی است. (عمران و بهسازی: 1382،12) از این روست که از سالها پیش مرمت و باززنده سازی و به طور کلی مداخله در بافت کهن شهری به یکی از مسائل اساسی نظام برنامه ریزی کشورهایی که دارای پیشینه ای از شهرنشینی بوده اند تبدیل گشته است. ( عزیزی:1383، 5) با بررسی پیشینه تحقیقاتی می توان دریافت که در حال حاضر نظریات، الگوها، شیوه ها، تعاریف و....بسیاری در امر مرمت شهری و احیا بافت تاریخی ارائه شده، ولیکن مباحث و مطالب بیان شده تا حدود زیادی از هم گسیخته بوده و یک چارچوب نظری مناسب برای مرمت و باززنده سازی شهری به طور پیوسته و کامل به ندرت یافت می شود، از طرفی دیگر بسیاری از دیدگاهها و تئوریهای مذکور از یک زاویه خاص به مسئله نگاه می کنند و یکی از ابعاد موضوع را بدون شناخت و توجه به مسائل دیگر بیشتر، مورد بررسی و کنکاش قرار می دهند که این امر به کمرنگ شدن و در نتیجه بی توجهی به سایر ابعاد، عناصر و اجزا در کل سیستم شهری منجر می شود و در نتیجه، آنچه در عمل مشاهده می شود از روند تخریب تدریجی و بلاتکلیفی این محله ها حکایت دارد. به بیانی دیگر، روشی مدون و برنامه ریزی شده برای این گونه بافت ها لحاظ نشده و اکثر طرح ها نیز (چه مطالعاتی و چه اجرایی) بیشتر به بیان تجربیات کشورهای دیگر پرداخته اند تا استفاده از روش شناسی منتخب آنها. در این طرح کوشش شده است تا از طریق بررسی تعاریف، نظریات، مصوبه ها، سیر تحولات مداخله در بافتهای تاریخی ایران و جهان و..... در امر مرمت شهری (مرحله اول)، تعریفی جامع از باززنده سازی شهری به همراه رویکرد و روش منتخب برای محله بازار شاه ارائه گردد. سپس تجربیات کشورهای مختلفی که دارای مشابهت با نمونه موردی هستند با تاکید بر چارچوب نظری و روش مورد استفاده آنها به منظور تعیین چارچوب تحلیلی و روش شناسی این تحقیق، مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. اعتبار علمی مدل به دست آمده با تکیه بر روش دلفی (نظر سنجی از متخصصان و کارشناسان) و برداشت های عینی مورد سنجش می باشد. شایان ذکر است که چارچوب تحلیلی به دست آمده به دلیل بررسی جامع پیشینه تحقیقاتی و تجارب ایران و جهان در نوع خود کم نظیر بوده و کارآیی مدل نیز در جریان تهیه طرح باززنده سازی محله بازارشاه کرمان به اثبات رسیده است. در این طرح ابتدا مبانی نظری شامل تعاریف، سیر تحولات و سیاستهای مداخله مرمت و باززنده سازی شهری در ایران و جهان، روش ها و رویکردهای مداخله، الگوهای باززنده سازی و مرمت بیان گردیده و سپس تجارب موفق مرمت شهری با تاکید بر چارچوب تحلیلی و روش شناسی فرآیند باززنده سازی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت چارچوب تحلیلی و روش شناسی این تحقیق معرفی شده است. در بخش بعدی، محله بازار شاه کرمان معرفی گشته و با توجه به مولفه های اصلی مدل تحلیلی و با استفاده از تکنیک swot مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در بخش انتهایی مقاله نیز، حوزه های مداخله تعیین گشته و اهداف و راهبردهای پیشنهادی برای باززنده سازی محله بازارشاه ارائه گردیده است.